“ซีสต์” หรือ ก้อนไขมันใต้ผิวหนัง เกิดจากอะไร แล้วจะรักษาอย่างไร?

ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง (Sebaceous cyst)  คืออะไร? หรือจะเรียกว่า Keratin cyst/ Epidermoid cyst/ Epidermal inclusion cyst เป็นซีสต์ของผิวหนังที่พบได้บ่อยที่สุด ที่มีผนังคล้ายผิวหนังกำพร้า สามารถผลิตขี้ไคล (keratin) เข้าไปในถุงซิสต์ได้ ซึ่งจะมีลักษณะเป็นก้อนซีสต์ที่มีสารสีขาวคล้ายชีส (Cheese) หรือไขมันอยู่ภายใน ซึ่งที่จริงแล้วซีสต์ชนิดนี้เกิดจากส่วนบนของรูขุมขน (Follicular infundibulum) สาเหตุเชื่อว่าเกี่ยวกับการแตกของรูขุมขนแล้วก่อให้เกิดซีสต์ตามมา ไม่ได้เกี่ยวข้องกับไขมันตามที่เรียกกันว่า Sebaceous cyst และไม่ได้เกิดมาจากต่อมไขมันแต่อย่างใด

อ่านเพิ่มเติม : NK Cells คืออะไร? ภูมิคุ้มกันธรรมชาติ ฆ่าเชื้อไวรัสและกำจัดเซลล์มะเร็ง

ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง พบได้ทุกเพศทุกวัย โดยไม่ทราบปัจจัยเสี่ยงแน่ชัด แต่พบในเพศชายมากกว่าเพศหญิงเป็นสองเท่า และพบได้มากที่สุดในช่วงอายุ 30-40 ปี นอกจากนั้น คือ พบได้บ่อยขึ้นในคนที่มีประวัติเป็นสิวมาก

หากมีก้อนผิดปกติที่ผิวหนังที่โตตั้งแต่ 1 เซนติเมตรขึ้นไป สามารถพบแพทย์เพื่อทำการตรวจได้ เนื่องจากก้อนที่ผิวหนังนั้นมีหลายประเภท เช่น ก้อนเนื้องอกไขมัน ก้อนเนื้อพังผืดสิว หรืออาจต้องแยกจาก ก้อนต่อมน้ำเหลือง หรือ ก้อนมะเร็งผิวหนัง เพื่อรับการรักษาที่ถูกต้อง

ซึ่งหากไม่สามารถยืนยันการวินิจฉัยจากการตรวจโดยการดูจากภายนอกได้ แพทย์มักแนะนำผ่าตัดซีสต์เพื่อการตรวจทางพยาธิวิทยา เพื่อยืนยันการวินิจฉัยว่า เป็นซีสต์หรือก้อนสาเหตุจากอะไร

การดูแลตนเองเมื่อเป็น ซีสต์ไขมันผิวหนัง คือ ไม่ควรพยายามกดสารสีขาวออกจากซีสต์ด้วยตนเอง เพราะจะทำให้เกิดการอักเสบติดเชื้อตามมาได้ และถ้ากังวลในการมีก้อนซีสต์ หรือเมื่อซีสต์โตขึ้น ควรพบแพทย์

ผลข้างเคียงที่พบได้จากซีสต์ไขมันผิวหนัง คือ การติดเชื้อในซีสต์ ก่อให้เกิดอาการ บวม แดงเจ็บที่ก้อน อาจมีไข้ได้

อย่างไรก็ตาม ซีสต์ในลักษณะนี้ไม่ค่อยเป็นอันตราย แต่อาจเสี่ยงเกิดความผิดปกติหรือกลายเป็นมะเร็งได้ โดยผู้ป่วยควรไปพบแพทย์เพื่อรับการตรวจอย่างละเอียดหากสังเกตพบอาการดังต่อไปนี้

• ก้อนซีสต์ขยายใหญ่มากกว่า 5 เซนติเมตร
• มีก้อนซีสต์โตขึ้นใหม่อย่างรวดเร็วหลังจากผ่าออกไปแล้ว
• พบสัญญาณการติดเชื้ออื่น ๆ เช่น มีอาการปวด เกิดรอยแดง มีหนอง เป็นต้น

ไม่มีวิธีป้องกันซีสต์ไขมันใต้ผิวหนังได้ 100% แต่สามารถลดโอกาสเกิดได้ โดยรักษาความสะอาดผิวหนัง ป้องกันการเกิดสิว หรือแผล รวมถึงใช้เครื่องสำอางผิวทุกชนิดเป็นชนิดปลอดไขมัน (Oil free) และหลีกเลี่ยงแสงแดดจัด

Ref. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352047719300401