อาการคันของคนท้อง สาเหตุ วิธีบรรเทา และป้องกันอย่างปลอดภัย

อาการคันของคนท้องเป็นเรื่องปกติที่คุณแม่หลายคนต้องเผชิญ แม้ว่าจะไม่เป็นอันตรายร้ายแรง แต่ก็อาจสร้างความรำคาญและส่งผลต่อคุณภาพชีวิตประจำวันของคุณแม่ได้ โดยเฉพาะเมื่ออาการคันเกิดขึ้นในเวลากลางคืนหรือในบริเวณที่ยากต่อการดูแล ความรู้สึกคันที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่มักเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในร่างกาย ผิวหนังที่ยืดขยาย และการไหลเวียนของเลือดที่เพิ่มขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์ 

อย่างไรก็ตาม ในบางกรณี อาการคันอาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพที่ต้องได้รับการดูแล เช่น โรคคันในคนท้องที่เรียกว่า ICP (Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy) เพื่อให้คุณแม่มีความสุขและสุขภาพแข็งแรง การเข้าใจถึงสาเหตุของอาการคัน วิธีบรรเทาที่ปลอดภัย รวมถึงแนวทางป้องกัน จึงเป็นสิ่งสำคัญ บทความนี้จะช่วยคุณแม่เรียนรู้วิธีจัดการกับอาการคันอย่างถูกต้องและปลอดภัย เพื่อให้ผ่านช่วงเวลาตั้งครรภ์ได้อย่างราบรื่นและมีความสุขยิ่งขึ้น

ผิวหนังยืดขยาย (Stretching Skin)

• ในช่วงตั้งครรภ์ ผิวหนังบริเวณท้อง หน้าอก และสะโพกจะยืดตัวออก ทำให้ผิวแห้งและคันได้
• อาการนี้มักเกิดในช่วงไตรมาสที่ 2 และ 3

การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน

• ระหว่างตั้งครรภ์ ร่างกายจะมีการเพิ่มขึ้นของฮอร์โมน เช่น เอสโตรเจน ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการคัน โดยเฉพาะบริเวณฝ่ามือและฝ่าเท้า

ผิวแห้ง (Dry Skin)

• การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนทำให้ผิวขาดน้ำและแห้งง่าย ส่งผลให้เกิดอาการคัน

โรคผิวหนังที่เกิดขึ้นในระหว่างตั้งครรภ์

• PUPPP (Pruritic Urticarial Papules and Plaques of Pregnancy): ผื่นคันที่มักขึ้นบริเวณท้อง สะโพก หรือขา พบบ่อยในไตรมาสสุดท้าย
• Pemphigoid Gestationis: โรคภูมิคุ้มกันผิดปกติที่ทำให้เกิดผื่นคันรุนแรง
• Prurigo of Pregnancy: ผื่นแดงเล็ก ๆ บนแขนหรือขา มักมาพร้อมอาการคัน

คอเลสตาซิสของการตั้งครรภ์ (Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy – ICP)

• เป็นภาวะที่เกิดจากน้ำดีไหลเวียนผิดปกติ ทำให้เกิดอาการคันรุนแรง โดยเฉพาะที่ฝ่ามือและฝ่าเท้า
• เป็นภาวะที่อาจเป็นอันตรายต่อแม่และลูกในครรภ์ หากไม่ได้รับการรักษาทันเวลา

มีอาการคันที่อาจบ่งบอกถึงปัญหาสุขภาพที่ร้ายแรงและต้องได้รับการตรวจวินิจฉัยจากแพทย์

หากคุณรู้สึกคันอย่างรุนแรงในบริเวณฝ่ามือหรือฝ่าเท้า อาจเป็นสัญญาณของความผิดปกติของตับ เช่น ภาวะคอเลสเตซิสในคนตั้งครรภ์ (Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy : ICP) หรือโรคตับอักเสบ ซึ่งเป็นภาวะที่ต้องการการดูแลอย่างเร่งด่วน เนื่องจากอาจส่งผลต่อสุขภาพของแม่และเด็กในครรภ์ (หากผู้ป่วยกำลังตั้งครรภ์) หรือส่งผลกระทบต่อระบบการกรองสารพิษของร่างกายในกรณีทั่วไป สำหรับผู้ที่ไม่ได้ตั้งครรภ์ อาการนี้อาจเกี่ยวข้องกับปัญหาตับหรือระบบน้ำดี

อาการเหล่านี้อาจบ่งบอกถึงปัญหาการทำงานของตับ เช่น โรคดีซ่าน (Jaundice) หรือโรคทางเดินน้ำดีอุดตัน ซึ่งอาจเกิดจากนิ่วในถุงน้ำดี เนื้องอกในตับ หรือการติดเชื้อ หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรง เช่น ตับวาย

หากอาการคันมีลักษณะร่วมกับผื่นลุกลามทั่วร่างกาย มีตุ่มน้ำใส ตุ่มหนอง หรือมีบาดแผล ลักษณะมูกใสก่อนคลอด อาจบ่งบอกถึงการติดเชื้อในชั้นผิวหนัง เช่น โรคเซลลูไลติส (Cellulitis) หรือเป็นอาการแพ้ยาหรือสารเคมีบางชนิดที่รุนแรง เช่น ภาวะ SJS/TEN (Stevens-Johnson Syndrome/Toxic Epidermal Necrolysis) ซึ่งเป็นภาวะอันตรายถึงชีวิต ต้องรักษาในโรงพยาบาลทันที

หากอาการคันยังคงอยู่แม้จะหลีกเลี่ยงสิ่งที่เป็นสาเหตุต่าง ๆ เช่น ผลิตภัณฑ์ที่อาจทำให้ระคายเคือง หรือการใช้ยาทาบรรเทาอาการ หากอาการยังคงมีต่อเนื่องหลายวันหรือแย่ลง ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที เนื่องจากอาจมีปัจจัยที่ซ่อนอยู่อีกมากที่เป็นสาเหตุ เช่น ปัญหาภูมิคุ้มกันบกพร่อง ภาวะโลหิตจาง หรือโรคผิวหนังเรื้อรัง

• หากคันร่วมกับอาการหายใจลำบาก หรือบวมในบริเวณใบหน้า ริมฝีปาก หรือลำคอ อาการนี้อาจเป็นสัญญาณของภูมิแพ้รุนแรง (Anaphylaxis) ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์
• คันร่วมกับเหงื่อออกมากตอนกลางคืน น้ำหนักลด หรือมีไข้ต่ำติดต่อกัน อาจเกี่ยวข้องกับโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลืองหรือโรคทางระบบอื่น ๆ

ใช้มอยส์เจอไรเซอร์

• เลือกผลิตภัณฑ์สำหรับผิวแพ้ง่ายที่ไม่มีน้ำหอม เช่น โลชั่นที่มีส่วนผสมของเชียบัตเตอร์ หรืออโลเวรา เพื่อลดความแห้งของผิว

อาบน้ำอุ่นหรือน้ำเย็น

• หลีกเลี่ยงการอาบน้ำร้อน เพราะจะทำให้ผิวแห้งและคันมากขึ้น น้ำเย็นสามารถช่วยลดการอักเสบและผื่นคันได้

หลีกเลี่ยงสารระคายเคือง

• หลีกเลี่ยงสบู่ที่มีน้ำหอม สารเคมี หรือน้ำยาซักผ้าที่มีส่วนผสมของสารแรง ๆ เพื่อป้องกันการระคายเคืองผิว

ใช้ผ้าประคบเย็น

• ใช้ผ้าเย็นประคบบริเวณที่คันเพื่อบรรเทาอาการ

รับประทานวิตามินหรืออาหารเสริม

• ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับการรับประทานวิตามิน เช่น วิตามินอี หรือโอเมก้า-3 ซึ่งอาจช่วยปรับปรุงสุขภาพผิวได้

ปรึกษาแพทย์หากจำเป็น

• หากอาการคันรุนแรง แพทย์อาจแนะนำให้ใช้ครีมหรือยาทาเฉพาะที่ เช่น ครีมไฮโดรคอร์ติโซนในปริมาณที่ปลอดภัย

รักษาความชุ่มชื้นของผิว

• ใช้มอยส์เจอไรเซอร์เป็นประจำ โดยเฉพาะหลังจากอาบน้ำ

ดื่มน้ำให้เพียงพอ

• ดื่มน้ำวันละ 8-10 แก้ว เพื่อให้ผิวมีความชุ่มชื้นจากภายใน

สวมเสื้อผ้าที่ระบายอากาศได้ดี

• เลือกเสื้อผ้าที่ทำจากผ้าฝ้ายหรือผ้าเนื้อบาง เพื่อหลีกเลี่ยงการระคายเคือง

หลีกเลี่ยงอาหารที่ทำให้แพ้

• หากคุณมีประวัติการแพ้อาหารบางชนิด ควรหลีกเลี่ยง เพราะอาจทำให้อาการคันแย่ลง

ดูแลสุขภาพโดยรวม

• รับประทานอาหารที่สมดุล ออกกำลังกายเบา ๆ และพักผ่อนให้เพียงพอเพื่อเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน

• อาการคันหลังคลอด อาจเกิดจากการฟื้นตัวของร่างกาย รวมถึงการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนและการแห้งของผิวหนัง
• หากเป็นผื่นหรือมีอาการคันรุนแรง อาจเกิดจากการแพ้สารเคมีจากผลิตภัณฑ์ที่ใช้หลังคลอด หรือปัญหาสุขภาพ เช่น โรคผิวหนังอักเสบ ควรปรึกษาแพทย์หากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 1-2 สัปดาห์
• หากมีอาการคันที่เกี่ยวกับตับ (เช่น ICP ที่ยังหลงเหลือ) ควรตรวจสุขภาพอย่างละเอียด

อาการคันในคนท้องเป็นเรื่องปกติที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนและการยืดตัวของผิวหนัง อย่างไรก็ตาม หากอาการคันรุนแรง อาจเป็นสัญญาณของปัญหาทางสุขภาพ เช่น ICP ที่อาจอันตรายต่อแม่และลูกในครรภ์ หรือ ขี้กลาก การดูแลตนเองอย่างเหมาะสม เช่น ใช้มอยส์เจอไรเซอร์ อาบน้ำเย็น และดื่มน้ำมาก ๆ สามารถช่วยบรรเทาอาการได้ หากอาการไม่ดีขึ้นหรือรุนแรง ควรรีบปรึกษาแพทย์เพื่อความปลอดภัย