นิ่วเกิดจากอะไร สิ่งที่ต้องรู้เพื่อหาสาเหตุ ห่างไกลจากโรค 

โรคนิ่ว เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อยและส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยอย่างมาก การทำความเข้าใจถึงนิ่วเกิดจากอะไร อาการ และวิธีการรักษาโรคนิ่วเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เราสามารถป้องกันและรักษาโรคนี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ การรู้จักสังเกตอาการผิดปกติและพบแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและรักษาอย่างทันท่วงทีจะช่วยลดความเสี่ยงของภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิตและการรับประทานอาหารที่เหมาะสมยังเป็นกุญแจสำคัญในการป้องกันการเกิดนิ่วซ้ำในอนาคต

สาเหตุนิ่วเกิดจากอะไร มีดังนี้

• พันธุกรรม บางคนมีแนวโน้มทางพันธุกรรมที่ทำให้เกิดนิ่วได้ง่าย โดยเฉพาะหากมีประวัติครอบครัวเป็นโรคนิ่ว
• การขาดน้ำ การดื่มน้ำไม่เพียงพอทำให้ปัสสาวะเข้มข้น เอื้อต่อการตกผลึกของแร่ธาตุ โดยเฉพาะในสภาพอากาศร้อนหรือหลังการออกกำลังกายหนัก
• อาหาร การรับประทานอาหารที่มีโปรตีนสูง เกลือมาก หรือออกซาเลตสูง เพิ่มความเสี่ยง รวมถึงการบริโภคน้ำตาลฟรุกโตสมากเกินไป
• โรคประจำตัว เช่น โรคเกาต์ ภาวะพาราไทรอยด์ทำงานมากเกินไป โรคลำไส้อักเสบเรื้อรัง หรือโรคเบาหวาน ซึ่งส่งผลต่อการเผาผลาญแร่ธาตุในร่างกาย
• ยาบางชนิด เช่น ยาขับปัสสาวะ ยาลดกรด หรือยาต้านไวรัสบางประเภท ที่อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิดนิ่ว
• ภาวะอ้วน น้ำหนักตัวที่มากเกินไปเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว เนื่องจากมีผลต่อการเผาผลาญและการขับถ่ายแร่ธาตุ

• ปวดท้องหรือบั้นเอวอย่างรุนแรง โดยเฉพาะด้านข้างลำตัว ซึ่งอาจเป็นอาการปวดแบบบีบ ๆ หรือปวดร้าวไปที่ขาหนีบ
• ปัสสาวะบ่อย ปัสสาวะขัด หรือมีเลือดปนในปัสสาวะ ซึ่งอาจสังเกตเห็นเป็นสีชมพูหรือแดง
• คลื่นไส้ อาเจียน และเบื่ออาหาร ซึ่งมักเกิดร่วมกับอาการปวดท้องอย่างรุนแรง
• ปวดหรือแสบขณะปัสสาวะ โดยเฉพาะเมื่อนิ่วเคลื่อนตัวผ่านท่อไตหรือท่อปัสสาวะ
• ปัสสาวะมีสีผิดปกติ เช่น สีชมพู แดง หรือน้ำตาล ซึ่งอาจเกิดจากเลือดหรือการอักเสบ
• มีไข้และหนาวสั่นหากมีการติดเชื้อร่วมด้วย ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องรีบพบแพทย์

• การตรวจร่างกายและซักประวัติอาการ แพทย์จะซักถามเกี่ยวกับอาการ ประวัติการเจ็บป่วย และตรวจร่างกายโดยเฉพาะบริเวณท้องและหลัง
• การตรวจปัสสาวะ เพื่อหาเม็ดเลือดแดงหรือการติดเชื้อ รวมถึงตรวจหาผลึกที่อาจเป็นสาเหตุของนิ่ว
• การตรวจเลือด เพื่อประเมินการทำงานของไต และระดับแคลเซียมในเลือด รวมถึงค่าอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการเกิดนิ่ว
• การถ่ายภาพรังสีทรวงอกและช่องท้อง (KUB) เพื่อตรวจหานิ่วที่มีแคลเซียม แต่อาจไม่สามารถเห็นนิ่วชนิดอื่นได้
• การตรวจอัลตราซาวด์ เพื่อตรวจหานิ่วในไตและท่อไต โดยไม่ต้องใช้รังสี เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่ตั้งครรภ์หรือเด็ก
• การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT Scan) เพื่อระบุตำแหน่งและขนาดของนิ่วอย่างแม่นยำ รวมถึงประเมินความรุนแรงของการอุดตัน

• การรักษาแบบประคับประคอง ดื่มน้ำมาก ๆ และใช้ยาแก้ปวดเพื่อรอให้นิ่วขับออกมาเอง เหมาะสำหรับนิ่วขนาดเล็กไม่เกิน 4-5 มิลลิเมตร
• การสลายนิ่วด้วยคลื่นกระแทก (ESWL) ใช้คลื่นเสียงความถี่สูงสลายนิ่วให้แตกเป็นชิ้นเล็ก ๆ เหมาะสำหรับนิ่วขนาด 5-20 มิลลิเมตร
• การผ่าตัดส่องกล้องเพื่อนำนิ่วออก ใช้กล้องขนาดเล็กสอดเข้าไปในท่อไตเพื่อนำนิ่วออก เหมาะสำหรับนิ่วขนาดใหญ่หรือนิ่วที่อยู่ในตำแหน่งที่ยาก
• การผ่าตัดแบบเปิด ใช้ในกรณีที่นิ่วมีขนาดใหญ่มากหรือวิธีอื่น ๆ ไม่สามารถทำได้ แต่ปัจจุบันพบได้น้อยลงเนื่องจากมีวิธีการรักษาแบบอื่นที่ไม่รุกรานมากกว่า
• การใช้ยาละลายนิ่ว สำหรับนิ่วบางชนิด เช่น นิ่วกรดยูริก โดยการปรับค่าความเป็นกรด-ด่างของปัสสาวะ
• การรักษาด้วยเลเซอร์ ใช้เลเซอร์ในการทำลายนิ่วผ่านกล้องส่องตรวจ เหมาะสำหรับนิ่วที่มีขนาดใหญ่หรืออยู่ในตำแหน่งที่เข้าถึงยาก

• ดื่มน้ำให้เพียงพอ อย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว เพื่อเจือจางปัสสาวะและช่วยขับสารที่อาจก่อให้เกิดนิ่วออกจากร่างกาย
• ลดการบริโภคเกลือและโซเดียม เพื่อลดการขับแคลเซียมออกทางปัสสาวะ ควรบริโภคไม่เกิน 2,300 มิลลิกรัมต่อวัน
• รับประทานอาหารที่มีแคลเซียมอย่างเหมาะสม ไม่มากหรือน้อยเกินไป โดยควรได้รับแคลเซียมจากอาหารมากกว่าอาหารเสริม
• หลีกเลี่ยงอาหารที่มีออกซาเลตสูง เช่น ผักโขม ถั่ว และช็อกโกแลต แต่ไม่จำเป็นต้องงดทั้งหมด เพียงรับประทานในปริมาณที่เหมาะสม
• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ เพราะภาวะอ้วนเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว โดยพยายามรักษาดัชนีมวลกาย (BMI) ให้อยู่ระหว่าง 18.5-24.9
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ เพื่อกระตุ้นการไหลเวียนของเลือดและการขับถ่าย แนะนำให้ออกกำลังกายอย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน 5 วันต่อสัปดาห์

• ตรวจสุขภาพประจำปีอย่างสม่ำเสมอ เพื่อตรวจหาความผิดปกติแต่เนิ่น ๆ โดยเฉพาะการตรวจเลือดและปัสสาวะ
• สังเกตสีและลักษณะของปัสสาวะ หากผิดปกติควรปรึกษาแพทย์ เช่น ปัสสาวะขุ่น มีตะกอน หรือมีสีผิดปกติ
• ควบคุมโรคประจำตัวที่อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โดยการรับประทานยาตามแพทย์สั่งและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการใช้ชีวิต
• หลีกเลี่ยงการกลั้นปัสสาวะเป็นเวลานาน เพราะอาจทำให้เกิดการสะสมของแร่ธาตุ ควรปัสสาวะทุกครั้งที่รู้สึกปวด
• พักผ่อนให้เพียงพอและลดความเครียด เพราะความเครียดอาจส่งผลต่อระบบเผาผลาญและการทำงานของฮอร์โมนในร่างกาย
• ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับยาที่ใช้ประจำ เพื่อประเมินความเสี่ยงต่อการเกิดนิ่ว และหาทางเลือกอื่นหากจำเป็น

• การวินิจฉัยที่รวดเร็วและแม่นยำ นิ่วเกิดจากอะไร ช่วยให้การรักษาตั้งต้นได้เร็วและมีประสิทธิภาพ ลดโอกาสเกิดภาวะแทรกซ้อน
• ความร่วมมือของผู้ป่วยในการปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด ทั้งในเรื่องการรับประทานยา การปรับพฤติกรรม และการมาตรวจติดตามผล
• การเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมกับชนิด ขนาด และตำแหน่งของนิ่ว รวมถึงสภาพร่างกายของผู้ป่วยแต่ละราย
• การติดตามผลการรักษาอย่างต่อเนื่อง เพื่อป้องกันการเกิดนิ่วซ้ำ และปรับแผนการรักษาหากจำเป็น
• การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและรูปแบบการใช้ชีวิตเพื่อลดความเสี่ยง เช่น การดื่มน้ำให้เพียงพอ การปรับเปลี่ยนอาหาร และการออกกำลังกายสม่ำเสมอ
• การรักษาโรคประจำตัวที่อาจเป็นสาเหตุของการเกิดนิ่วอย่างมีประสิทธิภาพ เช่น โรคเกาต์ หรือภาวะพาราไทรอยด์ทำงานมากเกินไป

โรคนิ่ว เป็นปัญหาสุขภาพที่สามารถป้องกันและรักษาได้ หากเรามีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง การตระหนักถึงปัจจัยเสี่ยง นิ่วเกิดจากอะไร และการปฏิบัติตัวอย่างเหมาะสมจะช่วยลดโอกาสการเกิดนิ่วได้อย่างมาก สำหรับผู้ที่เคยเป็นโรคนิ่วมาก่อน การดูแลตัวเองอย่างต่อเนื่องและการติดตามผลการรักษากับแพทย์อย่างสม่ำเสมอเป็นสิ่งสำคัญในการป้องกันการเกิดนิ่วซ้ำ ด้วยความรู้และการปฏิบัติที่ถูกต้อง เราสามารถมีชีวิตที่ห่างไกลจากโรคนิ่วและมีสุขภาพที่ดีได้อย่างยั่งยืน